đ HIáģU ÄÃNG Váģ ÃNH SÃNG MáēļT TRáģI â Váģ THáēĻY THUáģC LáēļNG IM CáģĻA NHÃN LOáē I
Nhiáģu ngưáģi sáģŖ náē¯ng, nÊ náē¯ng, bôi kem cháģng náē¯ng cáēŖ khi cháģ ngáģi trong nhà . Nhưng Ãt ai biáēŋt ráēąng ÃĄnh sÃĄng Máēˇt Tráģi táģĢng là máģt phÆ°ÆĄng phÃĄp cháģ¯a báģnh chÃnh tháģng trong láģch sáģ, ÄÆ°áģŖc y háģc cáģ truyáģn và hiáģn ÄáēĄi cÚng công nháēn.
---
âī¸ 1. TáģĢ láģch sáģ â khi ÃĄnh sÃĄng là thuáģc tháēt sáģą
Cuáģi tháēŋ káģˇ 19, trưáģc khi cÃŗ khÃĄng sinh, cÃĄc báģnh viáģn áģ chÃĸu Ãu và Máģš táģĢng xÃĸy âboong táē¯m náē¯ngâ Äáģ Äiáģu tráģ báģnh nhÃĸn lao, cÃ˛i xÆ°ÆĄng và da liáģ
u.
BÃĄc sÄŠ ngưáģi Äan MáēĄch Niels Ryberg Finsen ÄÃŖ dÚng ÃĄnh sÃĄng Máēˇt Tráģi và tia cáģąc tÃm Äáģ tráģ báģnh lupus da, vÃ ÄÆ°áģŖc trao GiáēŖi Nobel Y háģc nÄm 1903 đ
áģ TháģĨy SÄŠ, cÃĄc sanatorium (viáģn Äiáģu dưáģĄng) Äáēˇt trÃĒn sưáģn nÃēi Äáē§y náē¯ng â nÆĄi báģnh nhÃĸn náēąm phÆĄi mÃŦnh trong ÃĄnh sÃĄng và không khà trong là nh.
Kiáēŋn trÃēc sư Alvar Aalto (Pháē§n Lan) táģĢng thiáēŋt káēŋ báģnh viáģn Paimio Sanatorium như ângôi Äáģn cáģ§a ÃĄnh sÃĄngâ, váģi ban công dà i cháģ Äáģ báģnh nhÃĸn táē¯m náē¯ng máģi sÃĄng.
ÄÃŗ không pháēŖi là mÃĒ tÃn, mà là tráģ liáģu báēąng ÃĄnh sÃĄng cÃŗ kiáģm cháģŠng, gáģi là heliotherapy.
---
đŋ 2. Dưáģi gÃŗc nhÃŦn khoa háģc â ÃĄnh sÃĄng là ngưáģi báēĄn cáģ§a háģ miáģ
n dáģch
Ãnh sÃĄng Máēˇt Tráģi giÃēp cÆĄ tháģ táģng háģŖp vitamin D, tÄng cưáģng sáģŠc Äáģ khÃĄng, cáēŖi thiáģn tÃĸm tráēĄng và giáēĨc ngáģ§.
Nhiáģu nghiÃĒn cáģŠu cho tháēĨy ngưáģi sáģng thiáēŋu náē¯ng dáģ
máē¯c báģnh:
LoÃŖng xÆ°ÆĄng, viÃĒm kháģp
Suy giáēŖm miáģ
n dáģch
Tráē§m cáēŖm theo mÚa
Nhưng ÃĄnh sÃĄng cháģ táģt khi dÚng ÄÃēng liáģu và ÄÃēng tháģi:
đ Giáģ và ng: 6h30 â 8h30 sÃĄng, hoáēˇc sau 16h30 chiáģu
đ TrÃĄnh náē¯ng gáē¯t giáģ¯a trưa (10hâ15h) vÃŦ tia UV máēĄnh, dáģ
gÃĸy chÃĄy da.
PhÆĄi 15â20 phÃēt, Äáģ da tráģąc tiáēŋp cháēĄm náē¯ng, không cáē§n phÆĄi quÃĄ lÃĸu hay quÃĄ nhiáģu.
---
â¯ī¸ 3. Dưáģi gÃŗc nhÃŦn Äông y â ÃĄnh sÃĄng là DÆ°ÆĄng khà cáģ§a Tráģi ÄáēĨt
Trong Hoà ng Äáēŋ Náģi Kinh cÃŗ cÃĸu:
âDÆ°ÆĄng giáēŖ, nhÃĸn chi khà dÃŖ. DÆ°ÆĄng khà táģn táē¯c sinh, tuyáģt táē¯c táģ.â
TáģŠc là con ngưáģi sáģng ÄÆ°áģŖc là nháģ DÆ°ÆĄng khÃ.
Ãnh sÃĄng Máēˇt Tráģi chÃnh là biáģu hiáģn cáģ§a DÆ°ÆĄng, là nguáģn sinh hoÃĄ cho toà n thÃĸn.
Trong cÆĄ tháģ, lưng thuáģc máēĄch Äáģc, cháģ§ DÆ°ÆĄng, náģi liáģn toà n báģ kinh DÆ°ÆĄng cáģ§a thÃĸn tháģ.
VÃŦ váēy, phÆĄi náē¯ng lưng và o buáģi sÃĄng là cÃĄch khai thông DÆ°ÆĄng khÃ, giÃēp khà huyáēŋt lưu thông, Táģŗ Váģ hoáēĄt hoÃĄ, Tháēn DÆ°ÆĄng ÄÆ°áģŖc sưáģi áēĨm.
đ¤ Và dáģĨ:
Ngưáģi hay láēĄnh, máģt máģi, Äau tháē¯t lưng, sáģŖ giÃŗ â cháģ cáē§n phÆĄi lưng sáģm 10 phÃēt máģi ngà y là ÄÃŖ tháēĨy ngưáģi áēĨm hÆĄn, ngáģ§ ngon hÆĄn.
Tráēģ em cÃ˛i xÆ°ÆĄng, cháēm láģn â cho phÆĄi náē¯ng lưng, tay, chÃĸn là hÃŦnh tháģŠc báģ dÆ°ÆĄng táģą nhiÃĒn mà an toà n nháēĨt.
---
đĄ 4. Y háģc hiáģn ÄáēĄi chưa táģĢng báģ ÃĄnh sÃĄng â cháģ âchuáēŠn hoÃĄâ nÃŗ
Ngà y nay, ÃĄnh sÃĄng ÄÆ°áģŖc ÄÆ°a và o y háģc dưáģi dáēĄng:
Liáģu phÃĄp ÃĄnh sÃĄng Äáģ (Red Light Therapy) â pháģĨc háģi cÆĄ, da, giáēŖm viÃĒm.
Liáģu phÃĄp ÃĄnh sÃĄng tráē¯ng (Bright Light Therapy) â cháģ¯a tráē§m cáēŖm và máēĨt ngáģ§.
Liáģu phÃĄp UVB háēšp (Narrowband UV â tráģ váēŖy náēŋn, báēĄch biáēŋn.
NÃŗi cÃĄch khÃĄc, Máēˇt Tráģi không báģ loáēĄi báģ â cháģ ÄÆ°áģŖc y háģc Äo liáģu láēĄi Äáģ dÚng an toà n hÆĄn.
---
đ§ââī¸ 5. CÃĄch âtáē¯m náē¯ngâ ÄÃēng cho cÆĄ tháģ và tÃĸm háģn
â
Buáģi sÃĄng sáģm: phÆĄi lưng, tay, chÃĸn, cáģ 10â20 phÃēt
â
Tháģ sÃĸu, váēn Äáģng nháēš, ÄÃŗn khà DÆ°ÆĄng qua da và pháģi
â
Không phÆĄi khi ra nhiáģu máģ hôi hoáēˇc Äang sáģt, áģm
â
Uáģng Äáģ§ nưáģc sau khi táē¯m náē¯ng Äáģ dưáģĄng TÃĸn Dáģch
HÃŖy Äáģ máģi buáģi sÃĄng tráģ thà nh máģt buáģi tráģ liáģu táģą nhiÃĒn, không táģn tiáģn, không tÃĄc dáģĨng pháģĨ.
---
⨠Káēŋt
Ãnh sÃĄng Máēˇt Tráģi không háēĄi ai â cháģ ngưáģi quÃĒn cÃĄch sáģng thuáēn táģą nhiÃĒn máģi táģą là m kháģ mÃŦnh.
Táē¯m náē¯ng là dưáģĄng thÃĸn, nhưng quan tráģng hÆĄn, cÃ˛n là dưáģĄng tÃĸm: háģc cÃĄch máģ lÃ˛ng ÄÃŗn nháēn, như thÃĸn tháģ máģ ra trưáģc ÃĄnh sÃĄng sáģm.
đ Khi hiáģu và dÚng ÄÃēng, ÃĄnh sÃĄng không cháģ chiáēŋu ra ngoà i da, mà cÃ˛n chiáēŋu và o trong tim â là m áēĨm láēĄi pháē§n âDÆ°ÆĄngâ ÄÃŖ ngáģ§ quÃĒn trong máģi ngưáģi.
(St)